Op 13 december vieren ze in Zweden het Luciafeest. Het feest doet kerstig aan, met engelachtige figuren, kaarsjes en liederen, maar het heeft eigenlijk weinig met Kerst te maken.

Winterzonnewende

Het huidige Luciafeest stamt uit de Middeleeuwen en is zoals zoveel feestdagen een samensmelting van heidense tradities en Christelijke vieringen. De zonnewende, het feit dat de kortste dag geweest is en de dagen weer langer worden, wordt al duizenden jaren gevierd. Vaak met veel vuur en licht. In Zweden bleven ze de hele nacht wakker, want de langste nacht was een gevaarlijke nacht waarin veel bovennatuurlijke krachten speelden. Er werd veel gegeten en gedronken bij het vuur. Kinderen moesten oppassen voor Lussi, een soort heks of trol die in de donkere nacht rondspookte. Als je niet voorzichtig was werd je meegenomen!

Santa Lucia

In de Middeleeuwen, toen er een andere kalender was, viel de kortste dag op 13 december. Dat was toevallig ook de naamdag van de heilige Sint Lucia. Deze katholieke heilige uit Sicilië, Lucia van Syracuse, is de enige katholieke heilige die ‘gevierd’ wordt in het Lutherse Zweden. Volgens de legende bleef ze in leven ondanks de brandstapel, en kon ze blijven zien ondanks dat ze haar ogen had uitgestoken. Vandaar waarschijnlijk de associatie met licht; de naam Lucia is afgeleid van lux, licht in het Latijn. Het Zweedse Luciafeest heeft behalve de naam en de associatie met licht verder niets met deze heilige te maken. Er is bijvoorbeeld geen processie met een heiligenbeeld, zoals op Sicilië.

Luciafeest

Sinds de Middeleeuwen is het feest nog wat veranderd, de huidige traditie stamt meer uit de 18e eeuw. Wat is dan nu precies het Luciafeest? Op 13 december gaat de oudste dochter ’s ochtends vroeg het huis door om iedereen te wekken met gezang en brengt ze broodjes. Ze draagt een witte jurk (een nachthemd) met een rood lint om de middel, en draagt op haar hoofd een kroon met kaarsen. De broodjes die ze uitdeelt zijn lussekatter of lussebullar, saffraanbroodjes. Er kan ook een luciatåget zijn: een optocht die rondgaat door de buurt. De optocht bestaat uit een Lucia, een meisje of jonge vrouw met kaarsenkroon, nog een paar meisjes met witte jurken en een enkel kaarsje in de hand. Jonge mannen en jongens mogen ook mee doen, zij heten stjärngossar. Zij dragen een witte jurk en een witte puntmuts met sterren op het hoofd. Kinderen in de tåget op school of op de förskola zijn ook vaak verkleed als peperkoekmannetje of kerstman.

In kerken zijn er Luciavieringen waar de optocht zingend de kerk binnenkomt en de mooiste lucialiederen ten gehore brengt. Er zijn ook vaak concerten met prachtige koren in de week rond Lucia. Op scholen en ook in veel bedrijven is er een luciatåget. Iedereen, ook volwassenen, zingt de bekende liederen. Na afloop zijn er lussekatter, pepparkakor en eventueel glögg, een soort warme kruidige wijn. In veel plaatsen houden ze ook een soort missverkiezing waarin ze de Lucia van dat jaar kiezen.

Advent

Het Luciafeest valt in de adventstijd en hoort qua gevoel zeker bij de aanloop naar Kerst. In de tijd voor het Christendom vierde men maar 1 feest rond de zonnewende. Ze slachtten dan een varken en waren de hele nacht aan het feesten. Door de komst van het Christendom en de viering van de geboorte van Jezus zijn het Luciafeest en het Kerstfeest twee aparte feesten geworden. Omdat het Luciafeest op een gegeven moment aan de 13e gekoppeld was, maar de geboorte van Jezus op 25 december werd gevierd. Tegenwoordig is het Luciafeest dus een extra feest in de adventstijd, met eigen tradities en gewoontes die verder niet met Kerst te maken hebben. De terugkeer van het licht wordt gevierd!