Veel mensen hebben ergens in de media wel positieve geluiden opgepikt over de kinderopvang in Zweden. Maar hoe zit het nu precies? Ga er maar goed voor zitten want dit is een lang verhaal.

Förskola

Voorschool, zo heet de kinderopvang. En het is ook wel wat meer school dan gewoon alleen maar opvang. Om te beginnen gaan kinderen er 5 dagen per week naar toe. Want in Zweden werken mensen over het algemeen fulltime. De meeste kinderen zijn er tussen 9.00uur en 15.00uur, maar de school is van 6.30uur tot 18.30uur open. Er is kort gezegd opvang als de ouders dat nodig hebben. Dus ook als je ’s avonds of in het weekend werkt kun je je kind naar een förskola brengen. Of, als je de enige bent die op die manier kinderopvang nodig heeft, kan er geloof ik ook iemand bij je thuis komen.

Voor welke leeftijd is de kinderopvang?

De förskola is voor kinderen van 1 tot 6 jaar. Voor kinderen jonger dan 1 jaar heeft de overheid andere opvang geregeld: namelijk (een van) de ouders. Omdat er een ruime ouderschapsverlofregeling is, is opvang voor baby’s niet nodig. Maar in de praktijk vinden de meeste Zweedse ouders 1 jaar nog wel wat jong om naar de kinderopvang te gaan. Dat klinkt raar als je gewend bent dat baby’s van 3 maanden al naar de crèche gaan. Maar ze hebben wel een beetje gelijk. Want 5 dagen per week is best intensief voor een kindje. En als je nog niet kunt lopen is minimaal 2x per dag buitenspelen ook wel een opgave. Een beetje zelfstandig kunnen eten en drinken is ook wel handig, want de lunch bestaat uit een warme maaltijd. Regelmatig is dat soep of een gryta, een soort stoofpot. Afhankelijk van hoe de ouders hun verlof kunnen regelen op hun werk, beginnen de meeste kindjes dus ergens tussen de 1 en 2 jaar aan hun schoolcarrière.

Wennen aan de kinderopvang

Breng je in Nederland je baby eerst eens een uurtje. Dan een ochtend, en een paar dagen later eens een korte dag; in Zweden pakken ze het wennen aan de kinderopvang anders aan. Het is namelijk de bedoeling dat je de eerste week volledig meedraait met je kind. Dat heet inskolning. Je kind gaat vanaf dag 1 meteen fulltime naar school. Maar, één van de ouders (of grootouders) is er de hele dag bij. Ook bij het middagslaapje zit je op de grond naast het matrasje waar je kind moet gaan slapen. Ik weet niet of dat nou helpt als je kind moet wennen aan de school, maar het is een beproefde methode waar ze bij zweren. En de overheid faciliteert het optimaal. Je krijgt namelijk een vergoeding als je vrij moet nemen voor de inskolning van je kind.

Hoe ziet een dag op de kinderopvang in Zweden er uit?

6-7 uur	ontbijt	Als je kind vroeg komt, kan hij op school ontbijten.
8-9 uur	spelen	Daarna mogen de kinderen spelen totdat iedereen er is.
9-10 uur	sammling en fruit eten	Als de groep compleet is, is er vaak een gezamenlijk moment waarop iedereen bij elkaar zit. Ze kunnen bijzonderheden van die dag bespreken, liedjes zingen en eten ondertussen fruit.
10-11 uur	spelen	Daarna weer vrij spelen tot de lunch.
11-12 uur	lunch	Op de voorschool eten kinderen warm. Er is een keuken in de school met een kok die elke dag een voedzame en gezonde maaltijd op tafel zet. Het is een buffet: de kinderen pakken een bordje en scheppen zelf op. Ze worden aangespoord in ieder geval alles even te proeven.
12-13 uur	rusten	De kleintjes gaan slapen na de lunch. Ze gaan naar de wc, wassen hun handen en hun mond en zoeken hun bedje op. De oudere kinderen worden voorgelezen en rusten dus ook.
13-14 uur	spelen	Na de pauze mogen de kinderen weer spelen.
14-15 uur	mellanmål	Letterlijk betekent dit ’tussenmaaltijd’. Als tussendoortje eten de kinderen fruit, yoghurt met muesli, knäckebröd of ‘zacht’ brood met boter en/of kaas.
15-16 uur	spelen	De meeste kinderen worden opgehaald.
16-18 uur	mellanmål en spelen	De kinderen die later worden opgehaald krijgen nog een keer mellanmål.

Spelen

Zoals je ziet spelen (en eten) de kinderen vooral. Het liefst buiten. In de winter wat minder dan in de zomer, maar zelfs dan al minimaal 7 uur per week. Soms gaan ze naar een speeltuin of park in de buurt, of bijvoorbeeld naar de bibliotheek. Als het weer goed is, eten ze het fruit of mellanmål buiten. Er zijn ook voorscholen waar de kinderen buiten slapen. Ook in de winter. De kinderen mogen zelf kiezen wat ze willen doen. Voor wie niet houdt van rennen, klimmen of in de zandbak worden er bijvoorbeeld schildersezels met papier en verf buiten gezet. En waarom zou je niet buiten op een kleedje met de barbies spelen?

Grootte van de groep

Behalve dat de kinderopvang voor kinderen van 1-6 jaar is, en alle kinderen er 5 dagen per week naar toe gaan, zijn er nog meer verschillen met Nederland. Een daar van is de groepsgrootte. De richtlijnen in Zweden zijn groepen van 6 tot 12 kinderen voor kinderen tot 3 jaar. Voor kinderen van 4-6 jaar bestaan de groepen uit 9 tot 15 kinderen. Gemiddeld zijn er op de förskola 5,2 kinderen per juf of meester. Maar, dit zijn richtlijnen. In de praktijk zijn er grote verschillen tussen gemeentes en zelfs per school. Directeuren mogen hun eigen beleid maken en hebben bijvoorbeeld te maken met moeilijk in te schatten leerlingaantallen of gebrek aan (geschoold) personeel. Maar een klas van 25 of meer leerlingen met 1 juf of meester zal in Zweden in ieder geval nooit voorkomen.

School

Het heet niet voor niets voorschool: de overheid heeft een duidelijk plan met de förskola. Er is veel meer aandacht voor een pedagogisch programma dan op de gemiddelde Nederlandse crèche. Het gaat allemaal heel spelenderwijs, maar er is onder andere aandacht voor rekenen, taal, natuurwetenschappen, cultuur, voeding, beweging, samenleven en persoonlijke ontwikkeling. Er is een heel uitgebreid uitgeschreven plan. Elke week worden er in de nieuwsbrief aan alle ouders een paar punten uitgelicht waardoor je kunt zien op welk manier de kinderen aan het plan hebben gewerkt.

Verschil met Nederland

Het verschil met Nederland wordt groter als je kijkt naar de kinderen van 4 tot 6 jaar. In Nederland gaan ze naar de basisschool. Daar mogen ze ook nog steeds spelen, maar krijgen ze ook een weektaak. Er wordt een citotoets afgenomen. Ze zitten aan een tafeltje om iets te leren van de juf of een werkblad te maken. Dit gebeurt allemaal niet op de förskola. De kinderen mogen vrij spelen, zelf kiezen en hoeven bijvoorbeeld niet te knutselen als ze dat niet willen. Er zijn ook geen discussies over blijven zitten of overgaan naar groep 3. De regel is: in het jaar waarin je 6 wordt begin je na de zomervakantie op de grundskola, de basisschool. Ook de kinderen die nog niet de dagen van de week kunnen opnoemen of 5 minuten stil kunnen zitten.

Podcast

Er is een interessante podcast over het verschil tussen de kinderopvang en basisschool in Nederland en Zweden. De in Nederland wonende Zweedse Jennifer Petterson kijkt naar de Nederlandse en de Zweedse situatie, en laat verschillende ouders en experts aan het woord.  Nog niet alle afleveringen zijn verschenen, maar het is zeker de moeite van het luisteren waard als je meer wilt weten over dit onderwerp.

Kosten

Ik heb geprobeerd het redelijk neutraal te beschrijven, maar de kinderopvang is Zweden is gewoon goed geregeld. Vijf dagen per week, een warme maaltijd en veel buitenspelen. Je hoeft je werk niet aan te passen aan de opvang. Met de kwaliteit en het pedagogisch programma zit het ook wel goed, het is waarschijnlijk beter dan wat je je kind als ouder thuis kunt aanbieden.

Wat kost dat allemaal wel niet? Ouders betalen een bedrag per kind dat afhankelijk is van je inkomen. In Stockholm is dat dit jaar maximaal:

• Voor het eerste kind 1382 kr (€135) per maand,
• het tweede kind kost 922 kr (€90)
• en het derde kind 461 kr (€45).
• Mocht je meer dan 3 kinderen in de leeftijd 1-6 hebben dan mogen die gratis naar de kinderopvang.

De rest wordt door de overheid betaald. Indirect betalen ouders daar natuurlijk ook aan mee, want je betaalt in Zweden wel meer inkomstenbelasting dan in Nederland.